आला क्षण-गेला क्षण.. केशवसुत

आला क्षण-गेला क्षण

गडबड घाई जगात चाले
आळस डुलक्या देतो पण
गंभीरपणे घडय़ाळ बोले
आला क्षण गेला क्षण

घडय़ाळास या घाई नाही

विसावाही तो नाही पण
त्याचे म्हणणे ध्यानी घेई
आला क्षण गेला क्षण

कर्तव्य जे तत्पर त्यांचे
दृढ नियमित व्हावयास मन,
घडय़ाळ बोले आपुल्या वाचे
आला क्षण गेला क्षण

कर्तव्याला विमुख आळशी
त्यांच्या हृदयी हाणीत घण,
काळ -ऐक! गातो आपुल्याशी
आला क्षण गेला क्षण

लवाजम्याचे हत्ती झुलती
लक्ष त्यांकडे देतो कोण,
मित रव जर हे सावध करती
आला क्षण गेला क्षण

आनंदी आनंद उडाला,
नवरीला वर योग्य मिळाला
थाट बहुत मंडपात चाले
भोजन, वादन, नर्तन, गान
काळ हळू ओटीवर बोले

आला क्षण गेला क्षण

कौतुक भारी वाटे लोकां
दाखविण्या पाहण्या दिमाखा
तेणे फुकटची जिणे होतसे
झटा! करा तर सत्कृतीला
सुचवीत ऐसे, काळ वदतसे
आला क्षण गेला क्षण

वार्धक्य जर सौख्यात जावया
व्हावे, पश्चात्ताप नुरुनिया,
तर तरुणा रे! मला वाटते
ध्यानी सतत अपुल्या आण
घडय़ाळ जे हे अविरत वदते
आला क्षण गेला क्षण

केशवसुत

केवढे हे क्रौर्य! - ना.वा.टिळक

केवढे हे क्रौर्य! - ना.वा.टिळक


क्षणोक्षणी पडे, उठे, परि बळे, उडे बापडी,
चुके पथहि, येउनी स्तिमित दृष्टिला झापडी.
किती घळघळा गळे रुधिर कोमलांगातुनी,
तशीच निजकोटरा परत पातली पक्षिणी.

म्हणे निजशिशूंप्रती, अधिक बोलवेना मला,
तुम्हांस अजि अंतीचा कवळ एक मी आणला,
करा मधुर हा! चला, भरविते तुम्हा एकदा,
करी जतन यापुढे प्रभु पिता अनाथां सदा!

अहा! मधुर गाउनी रमविले सकाळी जना,
कृतघ्न मज मारतील नच ही मनी कल्पना,
तुम्हांस्तव मुखी सुखे धरुन घांस झाडावरी
क्षणैक बसले तो शिरे बाण माझ्या उरीं

निघुन नरजातिला रमविण्यांत गेले वय,
म्हणून वधिले मला! किती दया! कसा हा नय!
उदार बहु शूर हा नर खरोखरी जाहला
वधुनी मज पाखरा निरपराध की दुर्बला!

म्हणाल, भुलली जगा, विसरली प्रियां लेकरां
म्हणून अतिसंकटे उडत पातले मी घरा,
नसे लवहि उष्णता, नच कुशीत माझ्या शिरा,
स्मरा मजबरोबरी परि दयाघना खरा.

असो, रुधिर वाहुनी नच भिजो सुशय्या तरी
म्हणून तरुच्या तळी निजलि ती द्विजा भूवरी.
जिवंत बहु बोलकें किति सुरम्य ते उत्पल,
नरे धरुन नाशिले, खचित थोर बुध्दिबल.

मातीत ते पसरिले अतिरम्य पंख,
केले वरी उदर पांडुर निष्कलंक,
चंचू तशीच उघडी पद लांबवीले,
निष्प्राण देह पडला! श्रमही निमाले!

कार्लमार्क्स --- नारायण सुर्वे

माझ्या पहिल्या संपातच

मार्क्स मला असा भेटला

मिरवणुकीच्या मध्यभागी

माझ्या खांद्यावर त्याचा बॅनर होता
जानकी अक्का म्हणाली, 'वळिखलंस ह्याला

ह्यो आमचा मार्क्सबाबा
जर्मनीत जलमला, पोताभर ग्रंथ लिवले
आणि इंग्लंडच्या मातीला मिळाला

संन्याशाला काय बाबा
सगळीकडची भूमी सारखीच तुझ्यासारखी

त्यालाही चार कच्चीबच्ची होती.'

माझ्या पहिल्या संपातच
मार्क्स मला असा भेटला

पुढे; एका सभेत मी बोलत होतो
तर या मंदीचे कारण काय ?
दारिद्र्याचे गोत्र काय ?
पुन्हा मार्क्स पुढे आला; मी सांगतो म्हणाला
आणि घडाघडा बोलतच गेला

परवा एका गेटसभेत भाषण ऐकत उभा होता.
मी म्हणालो -
'आता इतिहासाचे नायक आपणच आहोत,
या पुढच्या सर्व चरित्रांचेही.'
तेव्हा मोठ्याने टाळी त्यानेच वाजविली
खळखळून हसत, पुढे येत;
खांद्यावर हात ठेवीत म्हणाला,.
'अरे, कविता-बिविता लिहीतोस की काय ?.
छान, छान
मलासुध्दा गटे आवडायचा.'

--  नारायण सुर्वे 

आश्चर्य --कुसुमाग्रज (वि.वा. शिरवाडकर )

आश्चर्य

ती आदिवासी म्हातारी
प्राणांतिक भयाने धड्पडत
डोंगराच्या कडेला गेली
आणि चिकटून उभी राहिली
पालीसारखी खडकाला
उघडीबाघडी हज़ार सुरकुत्याच्या कातडीत कोंबलेली
हाडांची जीर्णाकृती
मी क्षणभर आदिवासी झालो
आणि तिच्याकडे पाहिल,
अहो आश्चर्य-
तिच्या एका थानाच्या गाठोळीवरून
लोंबत होत आपलं पार्लमेंट
आणि दुसऱ्या गाठोळीवरून लोंबत होत
आमचं साहित्यसमेंलन

--कुसुमाग्रज़

सर्कस - अरुण कोल्हटकर

पेटेल आयाळ, आवरतं घे
भाजेल शेपूट, संभाळून ने
चल रे माझ्या सिंहा, जरा नमतं घे

या जळत्या वर्तुळातून उडी मारून जा
आरपार
इकडून तिकडे
नि पुनः तिकडून इकडे

ही शून्याकार आग, ही जळती मोकळीक
रोजचीच आहे
ही सर्वस्वी सर्कस तुझीच आहे

अरुण कोल्हटकर 

एकमेकांशिवाय. मंगेश पाडगावकर.

एकमेकांशिवाय. मंगेश पाडगावकर.

एकामेकांशिवाय
आपण असतो उभे एकमेकांजवळ एकमेकांशिवाय.
तरीही ओळखतो भुकेचा वास. इच्छांचे वळसे.
हिशोब करीत करीत जपुनच घसरतो.
गरजांच्या मिठयांनी गरजाच प्रसवतो.
आणि यातले नसते काहिच आपल्या स्वाधीन.
एकमेकांजवळ. एकमेकांना. एकमेकाने.एकमेकांहून.
एकमेकांआत : एकमेकांशिवाय.

असेच बसतात प्रत्यय स्वार होऊन सगळे उपाशी भाषेवर :
आणि असा चालतो आशयाचा प्रवास.
एकदाच अवलिया भाषेच्या देशातुन परागंदा होतो:
अज्ञात काळोखांतला अचानक पाऊस शब्दहीन एकांतात फांदि होऊन पितो:
त्याला आपण पुरतो : दैनिक पेपरांच्या डोंगर रद्दीखाली.
पों पों पीं पीं ट्रिंग ट्रिंग खट खट हैलो हैलो एकमेकांजवळ.एकमेकाना.एकमेकाहून.एकमेकांआत : एकमेकांशिवाय.

मंगेश पाडगावकर.

तुझी वाट पाहणे सोडणार नाही : मंगेश पाडगांवकर

तुझी वाट पाहणे सोडणार नाही : मंगेश पाडगांवकर

सोनेरी प्रजक्ताचा सडा 

न जाणो मागतोय 

कोणती रांगोळी
सुगंधात गहिऱ्या 

पाठवतो बोलावणी
मागतो फक्त तुझ्याच 

समंजस ओंजळी

***********************

जाणार आहेस खुशाल जा

इतका मात्र लक्षात ठेव
असेही कधी घडले होते
तुझ्या नकळत तुझे डोळे
माझ्यासाठी रडले होते
*************************

तू सजवलेल स्वप्नांच घरटे
मी कधीच तोडणार नाही
तू ये किंवा नको येऊ
तुझी वाट पाहणे सोडणार नाही 

: मंगेश पाडगांवकर

अजुन---- मंगेश पाडगांवकर

अजुन

रात्रीं झडलेल्या धारांची

ओल अजून हि अंधारावर

निजेंत अजुनी खांब विजेचा

भुरकी गुंगी अन तारांवर

भित्र्या चिमणीपरी, ढगांच्या

वळचणींत मिणमिणे चांदणी

मळक्या कांचेवरी धुक्याच्या

वाऱ्याची उमटली पापणी

कौलावरुनी थेंब ओघळे

हळुच, सांचल्या पाण्यावरतीं;

थेंब ध्वनीचा हवेंत झुलतो

गिरकी घेऊन टांचेवरतीं

गहिऱ्या ओल्या कुंदपणांतच

गुरफटलेली अजुन स्तब्धता

कबूतराच्या पंखापरि अन

राखी…कबरी ही अंधुकता

अजून आहे रात्र थोडिशी,

असेल अधिकहि…कुणि सांगावें?

अर्धी जाग नि अर्धी निद्रा

इथेंच अलगद असें तरावें!

- मंगेश पाडगांवकर